Từ di sản đến sáng tạo: Chuyện chưa kể về di sản văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh

Thành phố Hồ Chí Minh không chỉ là trung tâm kinh tế sôi động mà còn sở hữu kho tàng di sản văn hóa phong phú, từ kiến trúc cổ, nghệ thuật truyền thống đến ẩm thực đặc sắc. Những di sản này không chỉ phản ánh lịch sử, bản sắc mà còn trở thành nguồn cảm hứng sáng tạo, góp phần thúc đẩy du lịch và kinh tế. Thành phố đã có nhiều nỗ lực bảo tồn, tôn vinh giá trị văn hóa qua việc công nhận thêm di tích, cải tạo bảo tàng và ứng dụng công nghệ số trong trải nghiệm di sản. Đặc biệt, cuộc thi “Kết nối Di sản – Sáng tạo Tương lai” khuyến khích giới trẻ khám phá, tái hiện giá trị di sản theo góc nhìn sáng tạo, góp phần lan tỏa ý thức bảo tồn. Di sản không chỉ là ký ức quá khứ mà còn hòa quyện vào đời sống đương đại, trở thành nguồn lực cho phát triển bền vững của thành phố.

Di sản văn hóa Tp.HCM – Bản sắc và giá trị

Thành phố Hồ Chí Minh sở hữu hệ thống di sản văn hóa đa dạng, kết tinh từ sự giao thoa giữa các dân tộc Việt – Hoa – Chăm – Khmer và ảnh hưởng phương Tây. Các công trình kiến trúc cổ, nghệ thuật truyền thống không chỉ phản ánh bản sắc văn hóa mà còn gắn bó mật thiết với đời sống người dân, góp phần thúc đẩy du lịch và kinh tế sáng tạo. Sự bảo tồn và phát huy giá trị di sản giúp thành phố vừa giữ được dấu ấn lịch sử, vừa phát triển trong nhịp sống hiện đại.

Trong năm 2024, TP. HCM đã mở rộng danh sách di sản được bảo tồn khi chính thức công nhận thêm 5 di tích cấp thành phố, khẳng định nỗ lực không ngừng trong việc gìn giữ và tôn vinh giá trị lịch sử, văn hóa.

Chợ Bến Thành – không gian thương mại truyền thống lâu đời, gắn liền với nhịp sống của người dân TP.HCM. Được xây dựng từ đầu thế kỷ 20, chợ không chỉ là nơi mua bán sầm uất với hàng ngàn mặt hàng từ thực phẩm, vải vóc đến đồ thủ công mỹ nghệ, mà còn là điểm giao thoa văn hóa giữa truyền thống và hiện đại. Nơi đây đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế – văn hóa và là điểm du lịch nổi bật của TP.HCM.

 

Trụ sở Cục Hải quan TPHCM nhờ vào lịch sử hơn 100 năm, kiến trúc Beaux-Arts đặc trưng thời Pháp thuộc với vai trò quan trọng trong thương mại – hải quan và giá trị di sản đô thị của TP.HCM.

Trụ sở Ủy ban nhân dân Quận 1 với giá trị lịch sử lâu đời từ thời Pháp thuộc, kiến trúc cổ điển châu Âu đặc sắc. Nơi đây đóng vai trò quan trọng trong quản lý hành chính và giá trị di sản đô thị của TP.HCM.

Đền thờ Đức Thánh Trần Hưng Đạo với giá trị lịch sử, tín ngưỡng quan trọng, kiến trúc truyền thống đặc sắc.

Mộ ông Binh Bộ Kiểm duyệt Ty, Thừa vụ lang họ Trần với giá trị lịch sử gắn liền với quá trình khai phá Nam Bộ, kiến trúc cổ truyền đặc sắc và ý nghĩa tâm linh quan trọng.

Năm 2025: Bảo tàng Tôn Đức Thắng khánh thành sau khi cải tạo và mở rộng với 5 gian trưng bày, hứa hẹn trở thành điểm đến quan trọng cho những ai yêu thích lịch sử và văn hóa.

Những dấu ấn di sản nổi bật

Những nỗ lực bảo tồn di sản không chỉ thể hiện qua việc công nhận thêm các di tích cấp thành phố mà còn được phản ánh qua những công trình mang tính biểu tượng, có giá trị lịch sử và văn hóa sâu sắc. Bên cạnh các di tích mới được ghi nhận, TP. Hồ Chí Minh còn sở hữu nhiều công trình tiêu biểu đã gắn liền với lịch sử phát triển của đất nước, đóng vai trò quan trọng trong việc lưu giữ ký ức và giáo dục thế hệ mai sau. 

Dinh Độc Lập là biểu tượng lịch sử, ghi dấu những sự kiện quan trọng của Việt Nam. Không chỉ mang giá trị lịch sử, nơi đây còn là điểm du lịch nổi tiếng, thu hút du khách trong và ngoài nước đến tham quan, khám phá kiến trúc độc đáo, các phòng làm việc, hầm trú ẩn và hiện vật lịch sử. 

Nhà thờ Đức Bà – Công trình kiến trúc Roman-Gothic nổi bật, mang đậm dấu ấn Pháp. Nơi đây được xây dựng từ năm 1877 và hoàn thành năm 1880, nhà thờ có thiết kế hài hòa với tường gạch đỏ không trát, hai tháp chuông cao 60m và những khung cửa sổ kính màu tinh xảo. Không chỉ là một biểu tượng tôn giáo, Nhà thờ Đức Bà còn là điểm du lịch nổi bật của TP.HCM, thu hút du khách đến chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc và tìm hiểu lịch sử.

Địa đạo Củ Chi – một minh chứng lịch sử về cuộc kháng chiến chống Mỹ, thể hiện ý chí kiên cường của quân và dân Việt Nam. Hệ thống đường hầm dài hơn 200km với nhiều tầng, được sử dụng làm nơi trú ẩn, sinh hoạt và chiến đấu trong chiến tranh. Địa đạo đã trở thành một điểm du lịch nổi tiếng, thu hút du khách quốc tế đến tham quan, trải nghiệm không gian dưới lòng đất và hiểu hơn về lịch sử chiến tranh Việt Nam.

Bên cạnh những di sản vật thể quan trọng, Thành phố mang tên Bác còn gìn giữ và phát huy nhiều di sản phi vật thể tiêu biểu, phản ánh nét đặc trưng văn hóa và bản sắc dân tộc. Những lễ hội truyền thống, nghệ thuật biểu diễn và phong tục tập quán không chỉ mang ý nghĩa lịch sử mà còn góp phần tạo nên sức hấp dẫn văn hóa cho thành phố. 

Đờn ca tài tử Nam Bộ – một loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc của miền Nam Việt Nam, kết hợp giữa đàn và ca, mang đậm dấu ấn văn hóa dân gian. Năm 2013, loại hình nghệ thuật này được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, khẳng định giá trị và vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa Việt Nam.

Hát Bội Sài Gòn là một loại hình sân khấu cổ truyền lâu đời, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam. Xuất hiện từ thời phong kiến, hát bội kết hợp diễn xuất, âm nhạc, vũ đạo và hóa trang đặc trưng, thường tái hiện những tích truyện lịch sử, anh hùng dân tộc hoặc ca ngợi đạo lý.

Áo dài Việt Nam là biểu tượng trang phục truyền thống, tôn vinh vẻ đẹp duyên dáng và thanh lịch của người Việt. Với thiết kế ôm sát, áo dài không chỉ thể hiện nét tinh tế mà còn phản ánh sự mềm mại trong văn hóa Á Đông. Trải qua nhiều thời kỳ, áo dài đã được cách tân với đa dạng kiểu dáng, chất liệu và màu sắc, kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại.

Ẩm thực Sài Gòn là một bức tranh đa dạng, kết hợp tinh hoa ẩm thực nhiều vùng miền, tạo nên nét đặc trưng riêng. Những món ăn tiêu biểu như phở, bánh mì, cơm tấm, hủ tiếu không chỉ quen thuộc với người dân mà còn nổi tiếng trên thế giới. Sài Gòn còn hấp dẫn với nền ẩm thực đường phố sôi động, từ các gánh hàng rong đến quán ăn lâu đời, mang đến hương vị phong phú, đậm đà. 

Trên đây chỉ là một vài ví dụ về cách di sản có thể hòa vào nhịp sống đương đại, tạo nên những dấu ấn đặc biệt trong bản sắc đô thị. Nhưng còn rất nhiều góc nhìn và câu chuyện chưa được kể và đó chính là lý do chúng tôi mong chờ các video ý nghĩa từ bạn!

Di sản trong đời sống hiện đại & cuộc thi “Kết nối Di sản – Sáng tạo tương lai”

Thành phố Hồ Chí Minh cũng đặc biệt quan tâm đến việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa thông qua ứng dụng công nghệ số, các cuộc thi thiết kế, sản xuất sáng tạo. Các bảo tàng lịch sử sử dụng thực tế ảo (VR) giúp du khách trải nghiệm chân thực hơn về quá khứ, trong khi bản đồ du lịch số hỗ trợ khám phá di sản một cách tiện lợi.

Bên cạnh đó, công nghệ số còn đóng vai trò quan trọng trong công tác bảo tồn. Các ứng dụng quét 3D và mô phỏng kiến trúc giúp lưu giữ hình ảnh chi tiết của các công trình di sản, hỗ trợ trùng tu và phục dựng khi cần thiết. Công nghệ blockchain cũng được áp dụng để số hóa và xác thực các hiện vật lịch sử, đảm bảo tính nguyên bản và bảo vệ di sản trước nguy cơ giả mạo. Ngoài ra, các nền tảng tương tác số giúp cộng đồng dễ dàng tiếp cận và tìm hiểu về di sản, từ đó nâng cao ý thức bảo vệ và gìn giữ những giá trị văn hóa.

Sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại này không chỉ giúp di sản được bảo tồn mà còn mang đến sức sống mới, khiến chúng trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống đương đại.

Nhằm khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, vào việc giữ gìn và sáng tạo từ di sản, TP.HCM tổ chức cuộc thi “Kết nối Di sản – Sáng tạo Tương lai”. Đây là một sân chơi khuyến khích người trẻ khám phá, tìm hiểu và tái hiện giá trị di sản theo góc nhìn mới mẻ, hiện đại. 

Các tác phẩm dự thi có thể thuộc các hạng mục đa dạng:

• Di sản vật thể: Phim tài liệu, nghệ thuật về các công trình kiến trúc, địa danh.
• Di sản phi vật thể: Câu chuyện về danh nhân, nghề truyền thống, ẩm thực.
• Sáng tạo di sản: Tác phẩm kết hợp giữa di sản vật thể và phi vật thể.

Di sản văn hóa là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, đóng vai trò quan trọng trong việc định hình bản sắc của Thành phố Hồ Chí Minh. Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản không chỉ là trách nhiệm của chính quyền mà còn là nhiệm vụ của mỗi người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Hãy cùng nhau khám phá, bảo tồn và sáng tạo từ di sản để giữ gìn những giá trị quý báu cho tương lai. Nếu bạn yêu thích lịch sử, văn hóa và sáng tạo, đừng bỏ lỡ cơ hội tham gia cuộc thi “Kết nối Di sản – Sáng tạo tương lai” để góp phần lan tỏa giá trị di sản Thành phố Hồ Chí Minh!